Op donderdag 10 maart 2022 hebben wij in gezelschap van Harold Hamersma en Bas Korpel (twee vooraanstaande wijnschrijvers en recensenten) een twintigtal Barolo's en enkele Gattinara's geproefd. Mijn doel was vooral om er achter te komen of de hype Barolo die de laatste tijd is ontstaan terecht is. Wijnen in de prijsklasse tussen de € 33,50 en € 200,00.

Mijn conclusie is dat Barolo zeker de moeite waard is. Er komen echt juweeltjes hier vandaan. Echter, je moet de weg wel kennen. Er zijn, zoals bij vele andere populaire wijngebieden, ook een hoop piraten die een graantje mee willen pikken. Ook heb ik geconstateerd dat de prijs niet altijd bepalend is voor de kwaliteit. Er zitten gerenommeerde huizen tussen met schitterende wijnen die een veel te hoge prijs vragen. Maar waarom ook niet? Als er genoeg liefhebbers zijn die gemakkelijk € 100,00 voor een flesje willen betalen. Maar opdracht was om op zoek te gaan naar een Barolo-huis met een goede prijs-kwaliteitsverhouding. Overigens... veel wijnboeren uit de Barolo maken ook andere verdienstelijke wijnen zoals een Langhe Rosso, Barbera d'Alba, Nebbiolo d'Alba, etc, etc.

 

Piëmonte

De Barolo-streek is een sub-district dat we vinden in het zuiden van de Piëmonte. De Letterlijke betekenis van Piëmonte is (aan) de voet van de berg. In dit geval zijn de Alpen vaak op de achtergrond in de verte duidelijk aanwezig.

De hoofdstad van Piëmonte is Turijn. Het gebied Torino is een belangrijk industriegebied, maar als je landinwaarts gaat zijn het vooral de druiven die de boventoon voeren.

Piëmonte grenst in het meest noordelijke puntje aan Zwitserland. In het westen Frankrijk en in het andere noorden vinden we het Laggo Maggiore

Wijnbouw

Het gebied van Piemonte wordt globaal bekeken in vier DOC zone's opgedeeld: Le Langhe, L'Astigiano, Il Monferrato en Le dominazione del Nord.

Asti en Alba zijn de belangrijkste wijnsteden van Piemonte. Die namen kom je in meerdere herkomstaanduidingen tegen, vaak in combinatie met het druivenras. Voorbeelden zijn Barbera d'Alba, Freisa d'Asti, Dolcetto d'Asti, Nebbiolo d'Alba, Moscato d'Asti, ...

In de Piëmonte vinden we ongeveer 20 DOCG’s en 40 DOC’s. Verreweg de bekendste appellaties zijn Barberesco en Barolo.

Geologisch ontstaan van Barolo - Oorsprong vanuit de zee

Waar tegenwoordig de glooiende heuvels van Barolo liggen, lag meer dan 100 miljoen jaar geleden een oceaan: het Piëmont-Ligurië-bekken. Zo’n 60-70 miljoen jaar geleden begon de oceaan te verdwijnen door plaatverschuivingen. De zee trok zich terug en heuvels bleven over. Door die verschuivingen ontstonden niet alleen de Alpen en de Apennijnen, maar daarna ook de ondergronden waar wijnboeren zich later zouden vestigen.

Verschillende bodemsoorten door erosie

Dat er oorspronkelijk een oceaan was ter plekke van Barolo tekent zich nog steeds af in het landschap. Verschillen in waterdiepte zorgden voor verschillende gradaties van erosie. In de diepe gedeeltes was het water onstuimiger: de bodems zijn hier meer verweerd en compacter en groffer van structuur. Dit zijn de oudste bodems van Barolo (zo’n 11-12 miljoen jaar oud). Andere bodems (zoals het Sant’Agata-mergel) lagen in ondieper water en zijn daardoor fijner van structuur. Grofweg kun je zeggen dat de bodems van Barolo van west naar oost steeds ouder worden.

De drie belangrijkste bodemsoorten

 

1. Lequio-formatie

De Lequio-formatie is de meest kalkrijke bodemsoort in Barolo. Dit is de oudste bodem die je in Barolo kunt vinden en bestaat afwisselend uit zand en mergel. In de bodems zijn sporen te vinden van zee-organismen. Het zijn bodems die weinig vocht vasthouden. Op deze bodems worden krachtige, tanninerijke Barolo’s geproduceerd.

2. Diano-zandsteen

Diano-zandsteenbodems zijn alleen te vinden op de hoogste toppen van de heuvelruggen. Ze zijn ontstaan door landverschuivingen onder invloed van het ‘beuken’ van de historische zee die hier lag. Het is een zanderige, poreuze bodem met veel fossiele elementen. Doordat Diano-zandsteen makkelijker erodeert geeft het rotsachtige, soms steilere hellingen. Barolo van Diano-zandsteen is robuuster, met meer body en stevige tannines. 

3. Sant’Agata-mergel

Sant'Agata-mergel is de meest voorkomende bodem in Barolo. Deze bodems zijn over lange tijd geleidelijk aan gesedimenteerd. De heuvels zijn daardoor ook glooiend en de textuur van de bodem fijner. Deze bodems bevatten veel leem en klei en zijn daardoor compacter. De dikke bodems vallen op door hun grijze kleur en kleiachtige mergel. Er zijn drie soorten Sant’Agata-mergel, van jong naar oud:

- gelamineerd: iets meer klei, iets minder zand

- typisch: evenwicht tussen klei, leem en zand

- zanderig: meer zand, minder leem (door het hogere ijzergehalte zijn deze bodems beige tot licht oranjebruin.) 

Sant’Agata-mergel geeft geurige Barolo’s met fluwelen tannines en een krachtige, diepe smaak.

Overige:

 

4. La Morra-conglomeraat

Het La Morra-conglomeraat is vergelijkbaar met Diano-zandsteen, maar veel jonger van aard en ontstaan door erosie onder invloed van rivierwater.

5. Vena del Gesso-formatie

Weinig voorkomende, kalkrijke bodem in de comunes Verduno en La Morra.

6. Cassano Spinola-formatie

De Cassano Spinola-formatie is een relatief jonge bodem die voorkomt in de comunes Verduno en La Morra. Deze bodems bevatten veel klei en zijn kalkrijk met veel gips. Er zijn twee soorten bodems in de Cassano Spinola-formatie:

- zanderig: gevormd door afzettingen van rivierwater.

-mergelachtig: weinig zand, meer leem. 

Dit type bodem geeft zachtere tannines en verfijnd fruit.

7. Plioceen-mergel

Dit zijn de jongste bodems van Barolo. Deze mergelbodems lijken enigszins op de bodems in Roero, ten noorden van Barolo.

8. Alluviale bodems door afzetting van rivieren en gletsjers

Naast alle bovengenoemde bodems zijn er nog de bodems direct rond de rivieren. Voor kwalitatieve wijnbouw zijn deze bodems niet interessant genoeg. Nebbiolo van deze bodems is eenvoudig van aard.

Comunes 

(nee, het is niet verkeerd geschreven. In Italië heeft het woord Commune maar 1 keer de letter "M")

Barolo >          Verduno

                       Roddi

                       Grinzane Cavour

                       Cherasco

                       Diano d’Alba

                       La Morra

                       Castiglione Falletto

                       Barolo

                       Serralunga d’Alba

                       Novello

                       Monforte d’Alba

           

MGA: 

En in deze communes vinden we weer 170 Cru’s of MGA (Menzione Geografica Aggiuntiva). Omdat de hele Barolostreek diverse "microklimaten" kent de streek 170 perceeltjes met één of meerdere wijngaarden met een eigen karakter. Als een wijn afkomstig is uit enkel dat gebiedje, zal de producent niet aarzelen om de naam van de MGA op het etiket te plaatsen. In onze wijnwinkel vindt u, op één Barolo na, enkel wijnen met de vermelding van de MGA of de naam van de wijngaard.

Op de foto hieronder ziet u de MGA "Meriame". Dit is een voorbeeld om u een beeld te geven hoe klein zo'n MGA kan zijn.

 

Hieronder een lijst met comunes en de MGA's die daar bij horen. Fijn om te weten er zeven MGA's zijn, die op het grensgebied liggen van twee comunes. Dus die komt u ook twee keer tegen.

Comune Verduno:

Boscatto - Breri - Campassa - Massara - Monvigliero - Neirane - Pisapola - Riva - Rocco - Rocche dell'Olmo - Rodasco - San Lorenzo di Verduno 

Comune Rodi:

Bricco Ambrogio 

Comune Cherasco:

Mantoetto 

Comune La Morra:

Annunziata - Arborino - Ascheri - Berri - Bettolotti - Boiolo - Brandini - Bricco Chiesa - Bricco Cogni - Bricco Luciani - Bricco Manescotto - Bricco Manzani - Bricco Rocca - Bricco San Biagio - Brunate - Capalot - Case Nere - Castagni - Cerequio - Ciocchini - Conca - Fossati - Galina - Gattera - Giachini - La Serra - Rive - Rocche dell'Annunziata - Rocchettevino - Roere di Santa Maria - Roggeri - Roncaglie - San Giacomo - Santa Maria - Sant'Anna - Serra dei Turchi - Serradenari - Silio - Torriglione 

Comune Grizane Cavour:

Bablino - Borzone - Canova - Castello - Garretti - Gustava - La Corte - Raviole 

Come Diano d’Alba:

Gallaretto - La Vigna - Sorano 

Comune Castiglione Falletta:

Altenasso / Garblet Sue / Garbelletto Superiore - Bricco Boschis - Bricco Rocche - Brunella - Codana - Fiasco - Garbelletto Superiore - Garblet Sue - Mariondino / Monriodino / Rocche Moriondino - Monprivata - Monriondino - Montanella - Parussi -  Pernanno - Piantà - Pira - Pugnane - Rocche di Castiglione - Rocche Moriodino - Scarrone - Solanotto - Valentino - Vignolo - Villero 

Comune Barolo:

Albarella - Bergeisa - Boschetti - Bricco delle Viole - Bricco San Giovanni - Brunate - Bussia - Cannubi - Cannubi Boschis -  Cannubi - Cannubi Muscatel - Cannubi San Lorenzo - Cannubi Valletta - Castellero - Cerequio - Coste di Rose - Coste di Vergne - Crosia - Drucà - Fossati - La Volta - Le Coste - Liste - Monribiolo di Bussia - Paiagallo - Preda - Ravera - Rivassi -  Ruè - San Lorenzo - San Pietro - San Ponzio - Saramassa - Terlo - Vigane - Zoccolaio - Zonchetta - Zuncoi 

Comune Novelo:

Bergera/Pezzole - Cerviano/Merli - Ciocchini/Loschetto - Corini/Pallaretta - Panerole - Ravera - Sottocastello di Novello 

Comune Monteforte d’Alba:

Bricco San Pietro - Bussia - Castelletto - Ginestra - Gramolere - Le Coste di Monforte - Mosconi - Perno - Ravera di Monforte - - Rocche di Castiglione - San Giovanni 

Comune Serralunga d’Alba:

Arione - Badarina - Baudana - Boscareto - Brea - Bricco Voghera - Briccolina - Broglio - Cappalotto - Carpegna - Cerrati - Cerretta - Colombaro - Costavella - Damiano - Falletto - Fontanafredda - Francia - Gabutti - Gianetto - Lazzarito - Le Turne - Lirano - Manocino - Marenca - Margheria - Meriame - Ornato - Parafada - Prabon - Prapò - Rivette - San Bernardo - San Rocco - Serra - Sorano - Teodoro - Vignarionda 

 

Producenten:

De wijnboeren in de Barolo maken vaak meerdere wijnen. Als voorbeeld:Paolo Manzone (gemeente Serralunga d’Alba) maakt van de Barberadruif een mooie Barbera d’Alba. Zo ook een Dolcetto d’Alba en een witte Roero Arneis. Een wijn van diverse druiven (Nebiollo, Dolcetto en Barbea) draagt de naam Luvì en heeft de herkomstbenaming Langhe Rosso. Qua Barolo maakt Paolo Manzone een “Barolo Serralunga d’Alba”, een “Barolo Meriame” en een “Barolo Riserva”.

 

Productie-eisen:

Bij de invoering van het Italiaanse classificatiestelsel in 1980 kreeg barolo de hoogste classificatie: DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita; gecontroleerde en gegarandeerde herkomstbenaming). Een barolowijn moet daarvoor aan de volgende kwalificaties voldoen:

1. De wijngaard waaruit de druiven waarvan de wijn wordt gemaakt, moet liggen binnen het aangewezen areaal.
2. De wijn moet voor 100% van de nebbiolodruif gemaakt worden.
3. Alcoholpercentage minimaal 13%.
4. Minimaal twee jaar houtrijping; de wijn mag pas drie jaar na de oogst worden vrijgegeven.

Naast deze eisen aan de gewone Barolo, bestaan nog de volgende eisen voor aanvullende aanduidingen op het etiket:

• Barolo riserva, drie jaar houtrijping, mag pas vier jaar na de oogst worden vrijgegeven.
• Barolo riserva special, vier jaar houtrijping, mag pas vijf jaar na de oogst worden vrijgegeven.

 

Etiket:

Als er enkel Barolo op het etiket staat, dan hebben we te maken met een wijn afkomstig van wijngaarden uit het gehele gebied.

Staat er naast Barolo ook nog de naam van een Gemeente op (bijvoorbeeld Barolo Serralunga d’Alba) dan moeten de druiven ook uit die gemeente komen.

Staat er in plaats van een gemeente de naam van de MGA op het etiket (Bijvoorbeeld Barolo Meriame) dan hebben we te maken met een wijn, afkomstig van dat ene kleine stukje. Ik noem ze vaak Cru’s. Maar dat is eigenlijke een franse termologie.

En nog specifieker wordt het als de naam van de wijngaard op het etiket pronkt. Bijvoorbeeld: Barolo Brico Broschis San Giuseppe.

 

Bronvermelding:

 

Alexis Lichine’s Wijn & Dranken Encyclopedie

Website Poot Wijn Agenturen

The World Atlas of Wine – 8th Edition (Hugh Johnson & Jancis Robison)

Barolo 360 – Barolomga360

Wijnkennis België